دانلود پایان نامه رابطه شیوه های فرزند پروری با مکان کنترل در دانش آموزان پسر

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین شیوه های فرزندپروری با مکان کنترل در دانش آموزان پسر پایه سوم راهنمایی می پردازد. به این منظور ۱۸۰ نفر از دانش آموزان پسر پایه سوم راهنمایی منطقه انگوت در استان اردبیل مورد مطالعه قرار گرفتند. گروه نمونه به صورت تصادفی خوشه ای انتخاب شده و در ابتدا پرسشنامه مکان کنترل نوویکی – استریکلند را پر کردند و سپس پرسشنامه شیوه ها فرزندپروری بانتون که ۱۵ سوال داشت اجرا شد. طرح پژوهش از نوع همبستگی و مدل تحلیل داده ها رگرسیون گام به گام بود.

نتایج پژوهش نشان داد خرده مقیاسه ای دیکتاتوری و دموکراتیک به طور معنی داری مکان کنترل را پیش بینی می کنند. اما خرده مقیاس هرج و مرج مکان کنترل را پیش بینی می کنند. اما خرده مقیاس هرج و مرج مکان کنترل را نمی تواند پیش بینی کند. این یافته ها بین معنی است که هر چه شیوه ی فرزندپروری ادراک شده توسط دانش آموزان دیکتاتوری تر باشد مکان کنترل بیرونی در آنان افزایش می یابد و هر چه شیوه ی فرزندپروری ادراک شده دموکراتیک تر باشد مکان کنترل بیرونی کاهش یافته و بر میزان مکان کنترل درونی اشخاص افزوه می شود.

مقدمه

خانواده اولین پایه گذار شخصیت، ارزش ها و معیارهای فکری فرد است که نقش مهمی در تعیین سرنوشت و سبک و خط مشی زندگی فرد در آینده دارد و اخلاق و صحت و سلامت روانی فرد تا حد زیادی در گرو آن است. واکنش کودک نسبت به محیط خود تحت تاثیر موازین اجتماعی و فرهنگی و گروهی است که در میان آن بزرگ شده است از آنجا که خانواده یک واحد اجتماعی است و ارزش ها و معیارهای اجتماعی از طریق آن به کودک منتقل می شود، به عنوان یک واسطه از لحاظ تاثیر محیط اجتماعی بر کودک، اهمیت فراوانی دارد.

محیط خانواده، اولین و بادوام ترین عاملی است که در رشد شخصیت فرزندان تاثیر می گذارد. نفوذ والدین در بچه ها تنها محدود به جنبه های ارثی نیست، بلکه در آشنایی کودک با زندگی اجتماعی و فرهنگ جامعه نیز، خانواده نقش بسیار مؤثری دارد. خانه محلی است که در آن کودک امور مختلف را فرا می گیرد و با مشاهده رفتار والدین راه و رسم زندگی را نیز با تقلید از رفتار و اعمال آنها فرا می گیرد .

تاثیر خانواده بر رشد چنان بارز است که با وجود اختلاف های موجود بین صاحب نظران روان شناسی ، بسیاری از آنان در زمینه اهمیت خانواده و تاثیر آن بر رشد ، نقطه نظر مشترک دارند و اکثر روان شناسان صرف نظر از مکتبی که به آن معتقدند ، کنشهای متقابل بین والدین و فرزندانشان را اساس رشد عاطفی تلقی می کنند ( بالبی ، فروید ، نقل از برومند نسب ، ۱۳۷۳ ) .خانواده بنیادی ترین نهاد اجتماعی در تمدن بشر است که از دیر باز مورد توجه بسیاری از اندیشمندان علوم مختلف بویژه جامعه شناسان بوده است .

اهمیت خانواده به عنوان کانون اصلی زندگی فردی ، اجتماعی نقش و کارکرد آن در تکوین رشد و تعادل شخصیت و کنش های فردی ، چگونگی هویت فردی و اجتماعی و همچنین روابط تنگاتنگ و بلند مدت اعضای خانواده دانست . سیر تکامل و تحول خانواده از گذشته تا به امروز نشان می دهد که به دلیل تغییر و کاهش کارکردهای خانواده امروزی نسبت به نقش ها و ضرورت های این نهاد اجتماعی در گذشته ، همسران امروزی فقط به برآورد نیازهای اولیه گذران عمر و پرورش فرزندان نمی اندیشند . بلکه خواهان مصاحبت و همراهی و هم نوایی بیشتر با یکدیگر و انسجام و سازماندهی روابط انسانی و اجتماعی و زناشویی خود هستند ( قدسی احقر ، ۱۳۸۴ ) .

نیکلی ( ۱۹۷۱ ، به نقل از برومند نسب ، ۱۳۷۳ ) اظهار می دارد ، جو حاکم بر خانواده و رفتار والدین می تواند در چگونگی احساس فرد از خود و توانایی هایش مؤثر باشد . وی معتقد است که حمایت افراطی والدین باعث می شود که کودک احساس بی کفایتی و عدم مقبولیت کند ، زیرا که فرصت مستقل بودن و احساس مسئولیت از او گرفته می شود . همچنین نیکلی معتقد است که سلطه والدین ، همین واکنش ها را در کودک ایجاد می کند . هر چند در ظاهر حمایت افراطی و سلطه گری دو صفت متفاوت و متضاد هستند ولی هر دو صفت این ویژگی را دارند که در کودک این احساس را به وجود می آورند که دیگران برای او تصمیم گیرنده هستند و خودش مسئولیتی در قبال شکست ها و پیروزی هایش ندارد .

نوویکی و کانتون ( ۱۹۶۶ ؛ نقل از ماسن و همکاران ، ترجمه یاسایی ، ۱۳۷۳ ) نشان داده اند که کنترل و صمیمیت والدین متغیرهای مهمی در رشد مکان کنترل کودک هستند و همچنین محیطی که فرزندان در آن رشد می یابند در رشد انتظارات تعمیم یافته[۱] آنها بسیار مهم است لذا ویژگیهای شخصیتی والدین و ارتباط و تاثیر آن بر ویژگی های شخصیتی فرزند ، به ویژه مکان کنترل اهمیت زیادی دارد . فراهانی ( ۱۳۷۸ ) در این مورد می گوید اعتقاد به کنترل درونی اساساً در خانواده هایی آموخته می شود که در آن والدین گرم و صمیمی و حامی کودکان هستند .

آنها را به خاطر پیشرفت در کارهایشان تشویق می کنند و سعی بر کنترل مستبدانه آنها ندارند . این والدین در شیوه تربیت فرزندان دارای ثبات رفتاری هستند و سعی نمی کنند که پیوسته قوانین خانه را تغییر دهند و یا سعی نمی کنند از تنبیه بیش از اندازه استفاده کنند . تحت چنین شرایطی بچه ها یاد می گیرند که به خاطر شکست های خود ، شرمندگی را پذیرا شوند ، همانطور که در هنگام موفقیت احساس خوشبختی می کنند ( ص ۳۷۸ ) .

لفکرت ( ۱۹۶۷ ؛ نقل از پایان نامه کارشناسی ارشد سردروه ، ۱۳۸۱ ) راجع به اهمیت رابطه والدین و فرزندان و تاثیر این روابط بر ویژگی مکان کنترل معتقد است : کودک در جریان رشد به سوی واقعیت آزمایی برای آگاهی از واقعیت ها و محدودیت هایش نیاز به پرورش در خانه ای دارد که در آن به طور پیوسته ، از محرک های آزارنده و ترساننده در امان باشد و حس او از آزادی برای کشف محیط اجتماعی خود افزایش یابد که این احساس آزادی او را به سوی درونی بودن سوق می دهد . والدینی که انتظارات درونی بیشتری از فرزند خود دارند و به فعالیت های فرزندان پاداش می دهند فرزند آنها دارای کنترل درونی می شود .

چون در چنین موقعیت هایی ، مهم ترین و اساسی ترین نکته ای که کودک می آموزد ، احتمال اخذ تقویت در قبال رفتارهای خود است ؛ ولی چنان که والدین رفتاری منع کننده ، محدود کننده و طردکننده همراه با انتقاد و خصومت را به فرزندانشان اعمال نمایند ، فرزند آنها دارای مکان کنترل بیرونی می شود .

در کل شکل گیری انتظارات مربوط به مکان کنترل یا به عبارت دیگر تکوین بعد درونی و بیرونی به رفتارهای والدین ، اعضا و خانواده ، دوستان ، معلمان و رویدادهایی که افراد با آن مواجه هستند و چگونگی برخوردها با این رویدادها ، بستگی تام دارد ( نقل از پایان نامه کارشناسی ارشد لطیفی ، ۱۳۸۴ ) .

بل گردلر ( ۱۹۸۶ ؛ نقل از سیف ، ۱۳۷۹ ) ، بر این باور است که آنهایی که خودشان را افرادی موفق می پندارند ، احتمالاً شکست را به علت بی ثبات بیرونی ، مثل : بیماری ، حالت روحی یا بخت و اقبال نسبت می دهند و از این طریق خودپنداره مثبت خود را حفظ می کنند اما افرادی که خودپنداره ضعیفی برای موفق شدن دارند ، انتظار کمی برای موفقیت در آینده دارند زیرا آنها موفقیت های خود را به عوامل بی ثبات و غیر قابل کنترل نسبت می دهند .

در فصل های بعدی به بررسی ارتباط بین شیوه های فرزند پروری[۲] ادراک شده از سوی فرزندان در سه خرده مقیاس دموکراتیک[۳] ، دیکتاتوری[۴] و هرج و مرج با مکان کنترل در نوجوانان پسر پرداخته شده است ، امید است نتایج این پژوهش و پژوهش های مشابه روشنگر و راهگشای پژوهش های آتی گردد و به حول و قوه الهی زمینه ای ایجاد گردد تا نوجوانان و جوانان این مرز و بوم به ویژه استان اردبیل و منطقه مورد پژوهش ( انگوت ) به ارزیابی درستی از امکانات ، استعدادها و محدودیت های خویش برسند و نردبان تکاملی حیات نفسانی را به نحو احسنت طی کنند و شیوه‌های درست زندگی کردن را تجربه کنند ، نه زنده ماندن را .